ევროპაში ინოვაციური ციფრული ბიზნესიდეების დეფიციტი არ არის, მაგრამ მხოლოდ რამდენიმე კომპანია ფართოვდება ან აყალიბებს გლობალურ ბაზრებს, სხვა მსხვილი კომერციული მოთამაშეები (რომლებიც ხშირად სარგებლობენ მთავრობის მხარდაჭერით, დაბალი მარეგულირებელი სტანდარტებით ან დაბალი საგადასახადო განაკვეთებით), საფრთხეს უქმნის ევროპის გავლენას ტექნოლოგიურ განვითარებაზე და გამოწვევის წინაშე აყენებს ევროპულ ღირებულებებსა და ინტერესებს. გარდა ამისა, გეოპოლიტიკურად ფრაგმენტულ სამყაროში მზარდი მტკიცე მოთამაშეებით, ევროკავშირს მხოლოდ გარკვეულ შემთხვევაში ძალუძს დაიცვას თავისი პოზიცია. ევროკავშირს სურს სტრატეგიული ავტონომია, რომელიც არ მოითხოვს G-2 ეკონომიკურ დაპირისპირებაში (აშშ და ჩინეთი) რომელიმე მხარეზე ყოფნას.ევროპული ინდუსტრიული პოლიტიკის მახასიათებლებია:

• ორიენტაცია მომავალზე
• ფოკუსირება ინოვაციებსა და ტექნოლოგიებზე
• კონკურენცია ძალაა
• ეკონომიკური პოლიტიკის მოქმედება, როგორც ზემოდან ქვემოთ, ასევე ქვემოდან ზემოთ
• ინდუსტრიული პოლიტიკის ანგარიშვალდებულება, მიუკერძოებლობა და ადაპტირებადობა
• ჰოლისტიკური (გამაერთიანებელი) მიდგომა
წარმატებულმა ინდუსტრიულმა პოლიტიკამ არამხოლოდ ხელი უნდა შეუწყოს ინოვაციებს კრიტიკულ ტექნოლოგიურ სფეროებში,არამედ, გამოიყენოს ინსტრუმენტები ამ სექტორებში მოთხოვნის ზრდის გაფართოებისთვის.
საკვანძო სიტყვები: ევროპის ინდუსტრიული პოლიტიკა, ევროპული ინოვაციური საბჭო, ეკონომიკური წესრიგი, ინდუსტრიული ინოვაციები, ციფრული ტექნოლოგიები.

შესავალი

ევროპელი მეცნიერები და პოლიტიკოსები დიდი ხანია მსჯელობენ -არის თუ არა საკმარისი გლობალური კრიზისის შემდგომ მიღებული განვითარების სტრატეგია, როგორც ევროკავშირის გრძელვადიანი მიდგომა სათანადო მარეგულირებელი ჩარჩოს უზრუნველსაყოფად (კონკურენციის მკაცრი წესების შესანარჩუნებლად). ევროპელთა ინტერესი გამომდინარეობს გლობალური პერსპექტივიდან, მაშინ როცა - ევროკავშირი დიდ ინვესტიციას ახორციელებს კვლევისა და განვითარების (R&D ) პროგრამებში. ხანგრძლივი დროის განმავლობაში ეს კეთდება ძირითადად ინდუსტრიული სექტორის უახლესი ტექნოლოგიებით უზრუნველყოფის გზით. მიუხედავად ამისა, გაბატონებულმა სიმშვიდემ და ნელმა ტემპებმა მაინც გამოიწვია ევროკავშირის ჩამორჩენა ზოგიერთ ძირითად სტრატეგიულ სექტორში (მაგალითად, ელექტრო ბატარეები, მიკროჩიპები, მწვანე ენერგეტიკა და სხვა.როგორც ამას განსაკუთრებით ხაზგასმით აღნიშნავს ევროპის პოლიტიკის სტრატეგიის ცენტრი).
მწვანე ეკონომიკაზე გადასვლა მოითხოვს ეკონომიკის რადიკალურ და სწრაფ ტრანსფორმაციას, რომლის დრო განისაზღვრება კლიმატური კატასტროფების სცენარის აცილებისაუცილებლობით. აქედან გამომდინარე, უფრო აქტიური მწვანე ინდუსტრიული პოლიტიკა გამართლებულია ევროპის მწვანე შეთანხმებით(EGD-European Green Deal) მიზნების მისაღწევად და ის შეიძლება გახდეს ახალი ევროპული მწვანე ზრდის სტრატეგიის ნაწილი.
მზარდი გეოპოლიტიკური დაძაბულობის კონტექსტით, ევროკომისია მიზნად ისახავს მიაღწიოს ღია სტრატეგიულ ავტონომიას, მოახდინოს მისი მომწოდებლების დივერსიფიკაცია და, შესაბამისად, სტრატეგიულად მიჩნეული სექტორების (ან ნედლეულის) ცალკეულ სავაჭრო პარტნიორებზე გადაჭარბებული დამოკიდებულების შეზღუდვა (რუსეთ-უკრაინის ომმა დაგვანახა, რომ ამ დოკუმენტის მიღება გაცილებით ადრე უნდა მომხდარიყო). ამ მიზნით, აქტიური ინდუსტრიული პოლიტიკა განიხილება როგორც ინსტრუმენტთა ნაკრების ნაწილი (Commission staff working Document 52021SC0352).
ნაშრომის მიზანია, ევროპის კონტინენტზე მიმდინარე ფუნდამენტური ძვრების საფუძველზე ახალი ინდუსტრიული პოლიტიკის შემუშავების შინაარსისა და ტენდენციების ანალიზი.
ნაშრომის მეთოდოლოგია ეფუძნება ევროკავშირში მიმდინარე ცვლილებების შესწავლას ლოგიკური ანალიზის, ინდუქციისა და დედუქციის მეთოდების საშუალებით.გამოყენებულია, აგრეთვე, უცხოელ მკვლევართა და ევროპული ორგანიზაციების უახლესი კვლევების გაანალიზების საფუძველზე აპრობირებული დასკვნები.

მწვანე სექტორსა და ზოგადად მაღალტექნოლოგიურ სექტორში, აქტიური სამრეწველო პოლიტიკის ეფექტები ძლიერია, მაგრამ როგორც აღმოჩნდა - არასაკმარისი. პირველ რიგში (პირველი არგუმენტი), იმის გამო, რომ ნახშირბადის ემისიის შემცირება არის გლობალური საზოგადოებრივი სიკეთე. ნახშირბადის შემცველი ენერგორესურსების არასათანადო (დაბალი) ფასი, ერთი მხრივ, და მეორე მხრივ - ახალი მწვანე ტექნოლოგიების განვითარების ღირებულება (ისინი უზრუნველყოფს პოზიტიურ სოციალურ შემოსავალს), რომელიც აღემატება მწარმოებლებისა და ინვესტორების მიერ გამომუშავებულ კერძო შემოსავლებს, იწვევს არასაკმარის მატერიალურ დაინტერესებას.
მეორე არგუმენტი გვიჩვენებს, რომ ტექნოლოგიური გაუმჯობესება, როგორც წესი, ინსტრუმენტებზეა დამოკიდებული. ეს იმას ნიშნავს, რომ მხოლოდ ახალი ინდუსტრიული პოლიტიკის გატარებას შეუძლია მწვანე ინოვაციების დაწყება, რაც დააჩქარებს გარემოს დამაბინძურებელი წარმოების ტექნოლოგიების შემცირებას. საწყის ეტაპზე მწვანე ტექნოლოგიები ავსებს და არ ცვლის ინდუსტრიულ პოლიტიკას. გარკვეულ პირობებში, ზოგიერთ ძირითად სტრატეგიულ ტექნოლოგიაში პირველმა უპირატესობამ (მწვანე ტექნოლოგიებმა) შეიძლება შეცვალოს ტექნოლოგიური განვითარების მომავალი გზა იმ მიმართულებით, რომელიც უფრო ახლოს იქნება ქვეყნის საწყის შედარებით უპირატესობასთან. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, დღეს საკვანძო ტექნოლოგიების დანერგვის შეუსრულებლობამ შეიძლება სერიოზულად იმოქმედოს ევროპის გრძელვადიან ეკონომიკურ კეთილდღეობასა და სუვერენიტეტზე. ეს განსაკუთრებით ეხება იმას, თუ როგორ უნდა განხორციელდეს მწვანე გადასვლა. ის განიხილება, როგორც ახალი „ინდუსტრიული რევოლუცია“, რაც მიზანშეწონილია იმის გათვალისწინებით, რომ ეს გამოიწვევს ზოგადი დანიშნულების ეკოლოგიურად სუფთა ტექნოლოგიების დანერგვას (სამრეწველო ინოვაციების შემდგომი ზემოქმედებით ყველა ეტაპზე). ევროპელი (და არამხოლოდ ევროპელი) მკვლევარების ნაშრომებში ნაჩვენებია, რომ მთავრობები ყოველთვის ასრულებდნენ აქტიურ როლს ეკონომიკაში ინდუსტრიული რევოლუციების გარიჟრაჟზე, ეროვნული კონკურენტული უპირატესობების მოსაპოვებლად. ახლა, მძიმე საერთაშორისო სიტუაციიდან გამომდინარე, მათი როლი რამდენადმე უფრო მნიშვნელოვანი გახდა.
ევროპას აქვს ორმაგი გამოწვევა: უზრუნველყოს, რომ ევროპული შიდა და გლობალურად კონკურენტუნარიანი კომპანიები განვითარდეს საკვანძო სექტორებში, ერთიანი ბაზრის დინამიკური ბუნების შენარჩუნებით. ამ მიზნის მისაღწევად, ევროკავშირს შეუძლია გამოიყენოს უფრო აქტიური ინდუსტრიული პოლიტიკა, ხშირად უკვე არსებული ინსტრუმენტების გადამისამართებით ან უფრო ინტენსიური გამოყენებით. ამავე დროს ტრადიციულ სექტორებში მოქმედი ლიდერების შემოსავლის დაცვა ან ხელოვნურად გაზრდა (მხოლოდ იმიტომ, რომ მათი სათავო ოფისი ევროკავშირშია), ნაკლებად სავარაუდოა, რომ განსაკუთრებით სასარგებლო იყოს. ასეთი პრაქტიკა წარმოშობს საწარმოო ფაქტორების არასწორად განაწილების რისკს, პროდუქტიულობის შემცირებასა და არაეფექტიანი ბიზნესპრაქტიკის წახალისებას. ეს პროცესი ხელს უწყობს ისეთი კომპანიების შექმნას, რომლებიც ზედმეტად დიდად ჩაითვლება. მათ შორის უმრავლესობა წარუმატებლად და ხშირად შეზღუდულად ახორციელებს ინდუსტრიული განვითარების ინოვაციური პრაქტიკის წახალისებას. პირიქით, წარმატებულმა ინდუსტრიულმა პოლიტიკამ უნდა წაახალისოს ბაზარზე შესვლა და ხელი შეუწყოს ახალგაზრდა საწარმოების ზრდას, რამაც, თავის მხრივ, შეიძლება გამოიწვიოს კონკურენტუნარიანობისა და პროდუქტიულობის ზრდა. (Nordhaus, 2019; Aghion et al, 2016; Rodrik, 2014; Aghion et al, 2021; Beckert, 2015).
ინდუსტრიული განვითარების პოლიტიკა ევროპაში ძირითადად ხორციელდება ეროვნულ დონეზე, რაც ხშირად მიმართულია მცირე და საშუალო საწარმოების საქმიანობის მხარდაჭერაზე. ახლო წარსულში გერმანიამ გამოაქვეყნა თავისი „ეროვნული ინდუსტრიული სტრატეგია 2030“, რამაც გამოიწვია ფართო დებატები ევროპულ საზოგადოებაში. საფრანგეთს აქვს დირიჟისტური პოლიტიკისხანგრძლივი ტრადიცია, როცა მთავრობა ეკონომიკაში ჩარევით ახდენდა ბაზარზე ზემოქმედებას, ხელმძღვანელობდა ეკონომიკას ხუთწლიანი განვითარების გეგმით და მთელი სექტორების ნაციონალიზაციის გზით (განსაკუთრებით მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ და ასევე ფრანსუა მიტერანის პრეზიდენტობის პერიოდში). როგორც ჩანს, Covid-19 კრიზისმა გამოიწვია მთავრობების ძალიან აქტიური ჩართვა ეკონომიკის მართვაში. ეს ხდებოდა განსაკუთრებით იმ მიზნით, რომ შეჩერებულიყო გადახდისუუნარობის ტალღა და, შესაბამისად, შემცირებულიყო პანდემიის გრძელვადიანი გავლენა ეკონომიკაზე. ამან, თავის მხრივ, განაახლა დებატები იმის შესახებ, თუ როგორ შეიძლება გამოიყენებოდეს ეს დიდი დახმარება სამრეწველო წარმოების გარკვეული პოლიტიკური მიზნებისკენ ორიენტირებისთვის (რადგან პრაქტიკაში მთავრობები საფინანსო და სხვა მხარდაჭერით ეხმარებოდნენ მოქმედ ფირმებს, რის შედეგადაც სტატუს- კვოს შენარჩუნების რისკი წარმოშვეს).
ზოგიერთ შემთხვევაში, ევროკავშირის მთავრობებმა გააერთიანეს ძალები და წამოიწყეს ერთობლივი სამრეწველო პოლიტიკის ინიციატივები. ყველაზე წარმატებული მაგალითია 1960-იან წლებში Airbus-ის შექმნა. პირველი ზებგერითი სამგზავრო თვითმფრინავი Concorde სახელმწიფოთაშორისი ინდუსტრიული პოლიტიკის კიდევ ერთი მსგავსი შემთხვევაა ევროპაში. სულ ახლახან, საფრანგეთისა და გერმანიის მთავრობებმა დააარსეს ერთობლივი ევროპული გარღვევის ინიციატივა (JEDI-Joint European Disruptive Technology Initiative ) , რათა შეექმნათ ევროპული ,,კოლეგა” აშშ-ს (The Defense Advanced Research Projects Agency)DARPA (The Defense Advanced Research Projects Agency) -სთვის.
საინტერესოა, მაგალითად, გერმანიის საექსპორტო კრედიტის გარანტიის შემთხვევა, რომელიც ასევე ცნობილია როგორც „ჰერმესის სქემა“, რომელიც შექმნილია კომპანიების და, კერძოდ, მცირე და საშუალო ბიზნესის დასაცავად, უცხოელი მოვალეების მიერ გადაუხდელობის რისკისგან. არსებითად, სქემა ხელს უწყობს ექსპორტს გერმანიაში სამუშაო ადგილების და შემოსავლების შესაქმნელად და დასაცავად.
მრავალი წლის განმავლობაში, ევროკომისია აქტიურად იყო ჩართული სამრეწველო პოლიტიკაში მისი კანონიერი მანდატის შესაბამისად, რთული, მაგრამ უაღრესად ფრაგმენტირებული პოლიტიკა დროთა განმავლობაში განვითარდა ბაზრის ცვალებადი პირობების საპასუხოდ. 2017 წლის სექტემბრის კომისიის განახლებული კომუნიკე ევროკავშირის ინდუსტრიული პოლიტიკის სტრატეგიის შესახებ აერთიანებს მის სხვადასხვა ელემენტს. სტრატეგიის გაცხადებული და საკმაოდ ფართოდ განსაზღვრული მიზანია „ევროკავშირი გახდეს მსოფლიო ლიდერი ინოვაციების, ციფრიზაციისა და დეკარბონიზაციის სფეროში“. ეს სტრატეგია გულისხმობს ,,მრეწველობის გაძლიერებას, სამუშაო ადგილების შექმნასა და გაზრდას, რომ დაიცვან თავიანთი რეგიონები და შრომითი რესურსები, რომლებიც ყველაზე მეტად დაზარალდნენ ინდუსტრიულ დარგებში მიმდინარე და მოსალოდნელი ცვლილებებით, ასევე, გააძლიეროს ევროპული ლიდერობა, კონკურენტუნარიანობისა და უახლესი ტექნოლოგიების სფეროში" (ევროკავშირის 2017 წლის კომუნიკე). 2020 წლის გზავნილი და მისი 2021 წლის განახლება Covid-19-ის ფონზე შეიძლება ჩაითვალოს აქტივობად, რომელიც მიმართულია ფართო მიზნის მიღწევაზე. ევროპული ინდუსტრიული პოლიტიკის საფუძველი იყო ევროკავშირის ერთიანი ბაზარი, რომელიც განიხილება, როგორც საფუძველი კონკურენტუნარიანობის, მდგრადი პროდუქტიულობისა და გრძელვადიანი კეთილდღეობის უზრუნველსაყოფად. გაფართოებული შიდა ბაზარი რჩება ევროკავშირის საუკეთესო ინსტრუმენტად ინოვაციების ეკოსისტემის პოპულარიზაციისთვის. როგორც ბევრმა ავტორმა ბოლო დროს ხაზგასმით აღნიშნა, ფრაგმენტული შიდა ბაზარი ზოგიერთ განზომილებაში (მაგალითად, ციფრული, სერვისები) შესაძლოა ყველაზე დიდ ბარიერს წარმოადგენდეს ბიზნესის გაფართოებისთვის ევროკავშირში. ამიტომ, მისი დასრულება, მათ შორის, ფართო და ლიკვიდური კაპიტალის ბაზრების შექმნის გზით, უნდა დარჩეს პოლიტიკის ძირითად პრიორიტეტად და შემდგომმა აქტიურმა ინდუსტრიულმა პოლიტიკამ არ უნდა შეარყიოს ეს მიზანი. თავის მხრივ, დიდი და ღია ერთიანი ბაზარი ევროკავშირს ანიჭებს ძირითად უპირატესობას ტექნოლოგიური და მარეგულირებელი სტანდარტების დადგენისას, რომელიც შემდგომ შეიძლება გავრცელდეს მთელ მსოფლიოში ევროპული ფირმების სასარგებლოდ. ნებისმიერი რეფლექსია უფრო აქტიურ ინდუსტრიულ პოლიტიკაზე, როგორც შეტევითი, ასევე თავდაცვითი, უნდა ითვალისწინებდეს ამ ელემენტს.
მიუხედავად იმისა, რომ ერთიანი ციფრული ბაზრის ფორმირების დასრულება არის ევროკავშირის ინდუსტრიული პოლიტიკის ძირითადი ინსტრუმენტი, აქტიური ინდუსტრიული პოლიტიკის ინსტრუმენტების ფართო სპექტრი ავსებს ამ მიდგომას. პირველ რიგში, ევროკავშირი იყენებს თავის ბიუჯეტს განვითარებისა და ინოვაციების აქტიური ხელშეწყობისთვის.
Horizon 2020 არის ევროკავშირის ისტორიაში კვლევებისა და ინოვაციების უმსხვილესი პროგრამა. ის შეიქმნა იმისათვის, რომ დაეხმაროს ევროპის ქვეყნებს ჩამოაყალიბონ მსოფლიო უმაღლესი დონის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების კლასტერები (რეგიონული ქსელები), რომელიც განაპირობებს ეკონომიკურ ზრდას. Horizon 2020-ში მთლიანი დაფინანსების პაკეტის 32% გამოიყო კვლევების სრულყოფის ხელშეწყობაზე, 22% დაეთმო „სამრეწველო ლიდერობას“, რაც გულისხმობს ისეთი ძირითადი ტექნოლოგიების მხარდაჭერას, როგორიცაა: მიკროელექტრონიკა და მოწინავე წარმოება არსებულ და განვითარებად სექტორებში; ხოლო 39% - „სოციალურ გამოწვევებზე“, რაც ხელს უწყობს საზოგადოებისა და მოქალაქეებზე ორიენტირებული R&D განვითარებას (კლიმატი, გარემო, ენერგეტიკა, ტრანსპორტი და ა.შ.). გარდა ამისა, შეიქმნა ევროპული ინოვაციების საბჭოს (EIC) საპილოტე პროექტი, რომლის ბიუჯეტი 2.7 მლრდ ევროზე მეტია. ის მიმართული იყო 2018-2020 წლებში მიმდინარე პანდემიის პერიოდში იმ კვლევების მხარდასაჭერად, რაც ფოკუსირებულია გამრღვევ ინოვაციებზე. ხელმისაწვდომი დაფინანსება გამიზნული იყო ნოვატორებისა და იმ კომპანიების მხარდასაჭერად, რომლებსაც აქვთ მაღალი გაფართოების პოტენციალი, მაგრამ უჭირთ საკმარისი კერძო ინვესტიციების მოზიდვა. Horizon 2020/EUROPE 95,5 მლრდ ევროს ბიუჯეტით Horizon 2020-ის მემკვიდრეა, ის ინარჩუნებს წინა პროგრამის ბევრ მიზანს და ადასტურებს ევროპული საინოვაციო საბჭო (EIC-European Innovation Council). გარდა Horizon 2020/Europe, გარკვეული მცირე ინიციატივები მოიცავს ევროპის ინოვაციებისა და ტექნოლოგიების ინსტიტუტსაც (ევროკავშირის დამოუკიდებელი ორგანო, რომელიც აერთიანებს კომპანიებს, აკადემიურ წრეებს და კვლევით ლაბორატორიებს ევროპის ინოვაციური შესაძლებლობების გასაძლიერებლად). სხვადასხვა სფეროში, მაგრამ ერთი და იმავე მიზნით, ევროევროკომისიამ და ევროპის საინვესტიციო ფონდმა წამოიწყო პან-ევროპული ვენჩურული კაპიტალის ფონდის (VentureEU) პროგრამა, რათა ევროპის მასშტაბით გაზარდოს ინვესტიციები ინოვაციურ დამწყებ და გაფართოებულ კომპანიებში (Enderlein et al, 2019; Tagliapietra, 2019; EPSC 2019).
,,ჰორიზონ ევროპა“-ს ასევე შემოაქვს ე.წ. „ევროკავშირის მისიები“, რაც გულისხმობს კონკრეტულ მიზნის მიიღწევას კვლევებისა და ინოვაციების გზით და თითოეულ მიზანზე პასუხისმგებელი მენეჯერებით. ეს ხუთი მისია მოიცავს:
• კლიმატის ცვლილების ადაპტაციას
• კანცეროგენულ დაავადებასთან ბრძოლას
• ოკეანისა და წყლის აღდგენას
• ნეიტრალური კლიმატის ჭკვიან ქალაქებს
• ნიადაგს.
ევროპული ინოვაციების საბჭო (EIC) აერთიანებს Horizon 2020-ის ნაწილებს, რომლებიც ახორციელებს მაღალი რისკისა და მაღალი შემოსავლის მქონე კვლევების მხარდაჭერას, აგრეთვე გამრღვევ კვლევებსა და ბაზრის შემქმნელ/გამაფართოვებელ ინოვაციებს. მისი დაფინანსება ღიაა მკვლევარებისთვის და კომპანიებისთვის, რომლებსაც აქვთ იდეები ინოვაციების ნებისმიერ სფეროში (European Commission. A European Green Deal) და რადიკალურად განსხვავდება არსებული პროდუქტების, სერვისების ან ბიზნესმოდელებისგან (Commission staff working Document 52021SC0352) ძალიან სარისკოა (მომგებიანობასთან დაკავშირებით) და აქვთ საერთაშორისო მასშტაბის პოტენციალი. დამხმარე ინსტრუმენტები აერთიანებს გრანტისა და კაპიტალის ინვესტიციებს (Aghion, P., Dechezlaprêtre, A., Hémous, D., Martin, R., and Van Reenen, J. (2016).
EIC საპილოტე ფაზაში იყო 2.7 მლრდ ევროს ბიუჯეტით (2018-2020). მისი წარმატების საფუძველზე, ევროკომისიამ შესთავაზა სრულფასოვანი EIC-ის ბიუჯეტის გაზრდა, რომელიც დაიწყო Horizon Europe R&D პროგრამის ფარგლებში 2021 წელს (ახალი საბიუჯეტო ციკლის - 2021-2027წწ. ფარგლებში 10 მლრდ ევრომდე).
EIC - ის მიღება DARPA-ს (აშშ-ს თავდაცვის სამინისტროს სამეცნიერო - კვლევითი სააგენტო) ევროპულ ეკვივალენტად შეუძლებელია, რადგან იგი დიდად განსხვავდება აშშ-ის სააგენტოსგან. თავდაცვის სექტორზე ყურადღების ნაკლებობის გარდა, EIC არ ცდილობს ინოვაციების კონკრეტული მიმართულებით წარმართვას (რაც ალბათ, არასწორია). მისი დაფინანსების სქემებში მხოლოდ ყველაზე მცირე ინსტრუმენტი - EIC პრიზები შეესაბამება მისიაზე ორიენტირებულ მიდგომას, რომელიც ბევრის აზრით აშშ-ში არის DARPA-ს წარმატების გასაღები. გარდა ამისა, EIC პერსონალი, სავარაუდოდ, გაცილებით ნაკლებად არის ჩართული პროექტის უშუალო მართვაში, ვიდრე DARPA-ს პერსონალი. შესაძლოა დავასახელოთ, კიდევ ერთი მთავარი განსხვავება DARPA-სგან, მაგრამ არანაკლებ მნიშვნელოვანი, ეს არის დამოკიდებულება რისკისა და მოქნილობის მიმართ. როგორც აშშ-ის თავდაცვის დეპარტამენტის ინსტრუმენტი, DARPA ნაკლებად ექვემდებარება საჯარო შემოწმებას და აქვს სპეციალური შესყიდვების წესები. მართლაც, DARPA აღნიშნავს, რომ ის „დიდ სარგებელს ღებულობს ერთგული რეკრუტირების ორგანოებისა და კონტრაქტის ალტერნატიული მექანიზმებისგან, რომლებიც სააგენტოს საშუალებას აძლევს სწრაფად გამოიყენოს შესაძლებლობები თავისი მისიის წინსვლისთვის“.
ევროკავშირის პროგრამებს, რომლებიც მიმართულია ინვესტიციების ან რეგიონული განვითარების ხელშეწყობაზე, ასევე გააჩნია ძლიერი ინდუსტრიული პოლიტიკის კომპონენტი. რეგიონებს მოუწოდებენ შეიმუშავონ ჭკვიანი სპეციალიზაციის სტრატეგიები, როგორც ევროპული სტრუქტურული და საინვესტიციო ფონდებიდან ინოვაციური პროექტების დაფინანსების მიღების პირობა. ევროპის სტრატეგიულმა საინვესტიციო ფონდმა (შეიქმნა ე.წ. ,,იუნკერის გეგმის“ ფარგლებში 2014 წლის ნოემბერში) მოიზიდა დამატებითი ინვესტიციები ციფრულ ინფრასტრუქტურაში, ენერგეტიკაში, კვლევებსა და ა.შ.
ევროპის საინვესტიციო ბანკმა ასევე უზრუნველყო კაპიტალის ინვესტიციები, რომლებსაც საწყის ეტაპზე ინოვაციური კომპანიები განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებენ. მომავალში, ორგანიზაცია InvestEU (26.2 მლრდ ევრო) უზრუნველყოფს ინვესტიციების მოზიდვის გარანტიებს კვლევების შედეგების ბაზარზე შემოტანით, ინდუსტრიის ციფრიზაციით, მსხვილი ინოვაციური კომპანიების ხელშეწყობით და ა.შ. გარდა ამისა, ევროპის თავდაცვის ფონდი (8 მლრდ ევროს ბიუჯეტით მიმდინარე მრავალწლიანი ფინანსური პროგრამის ფარგლებში) ხელს უწყობს წევრ ქვეყნებს შორის თანამშრომლობას თანამედროვე და თავსებადი თავდაცვის ტექნოლოგიებისა და აღჭურვილობის წარმოებაში. ამით ის მტკიცედ წაახალისებს დამწყებ და მცირე და საშუალო საწარმოების მონაწილეობას ერთობლივ პროექტებში და ხელს შეუწყობს განვითარების პროცესში გარღვევის ამოვსების ინოვაციურ გადაწყვეტილებებს.
ევროკომისიამ მიიღო კიდევ უფრო აქტიური სამრეწველო პოლიტიკის დღის წესრიგი. ევროკავშირის ინდუსტრიული პოლიტიკის განახლებული სტრატეგიის კონტექსტით (2017 წლის სექტემბრიდან) ევროკომისიამ დააარსა საერთო ევროპული ინტერესისმნიშვნელოვანი პროექტების სტრატეგიული ფორუმი (IPCEI). იგი მიზნად ისახავს ევროპისთვის სტრატეგიული მნიშვნელობის საკვანძო ღირებულებათა ჯაჭვების იდენტიფიცირებას, რაც გზას უხსნის ევროკავშირის რამდენიმე ქვეყნის სახელმწიფო ხელისუფლებისა და ინდუსტრიის ერთობლივ ინვესტიციებს. ამით იგი მიზნად ისახავს ღირებულებათა ჯაჭვები უფრო სანდო გახადოს კონკრეტულ სფეროსათუ ტექნოლოგიაში, როგორიცაა, მაგალითად, მიკროელექტრონიკა. სახელმწიფო დახმარების წესების შეცვლით ევროკომისიამ დაადგინა კრიტერიუმები, რომლითაც წევრ სახელმწიფოებს შეუძლიათ მხარი დაუჭირონ ევროკავშირისთვის სტრატეგიული მნიშვნელობის ტრანსნაციონალურ პროექტებს ევროპა 2020-ის მიზნების მისაღწევად. ეს ინიციატივა უკვე გამოიყენეს საფრანგეთმა, გერმანიამ, იტალიამ და დიდმა ბრიტანეთმა(როდესაც ის ჯერ კიდევ ევროკავშირის წევრი იყო) 2018 წელს მიკროელექტრონიკაში კვლევისა და ინოვაციების ერთობლივი პროექტისთვის. კომისიის 2020 წლის გზავნილი ახალი ინდუსტრიული პოლიტიკის შესახებ ახლა მნიშვნელოვნად გაძლიერებულია (გაორმაგებულია). ამასთან დაკავშირებით, სამრეწველო სტრატეგია განისაზღვრა 14 სხვადასხვა ეკოსისტემის გარშემო, რომელიც მოიცავს ყველა მოთამაშეს კონკრეტულ ღირებულებათა ჯაჭვში და აღიარებს წარმოების მრავალფეროვნებას. ანალოგიურად, 2017 წელს, ევროკომისიამ წამოიწყო მზის ბატარეების ევროპული ალიანსი , რომელიც აერთიანებს დაინტერესებულ ეროვნულ ხელისუფლებას, ევროპის საინვესტიციო ბანკს, ძირითად მწარმოებელ დარგებსა და ინოვაციების აქტორებს (ამ მხრივ კონკურენტებზე დამოკიდებულების შესაზღუდად). გარდა ამისა, საფრანგეთმა და გერმანიამ წარადგინეს IPCEI მოთხოვნა საავტომობილო ბატარეებზე, რომელიც დამტკიცდა 2021 წლის დასაწყისში. Covid-19-ისა და გლობალურ ღირებულებათა ჯაჭვების შედეგად გამოწვეული შეფერხების ფონზე, ევროევროკომისიამ დაიწყო სტრატეგიული დამოკიდებულებების მონიტორინგი. 137 პროდუქტის იდენტიფიცირება სენსიტიურ ეკოსისტემებში (ჯანმრთელობის ზრუნვიდან დაწყებული მრეწველობის დარგების, მწვანე და ციფრული ტრანსფორმაციის ჩათვლით), რომელთა წარმოებაშიც ევროკავშირი დიდად არის დამოკიდებული უცხოურ წყაროებზე, კერძოდ, ამ დამოკიდებულების ნახევარზე მეტი ჩინეთზე მოდის. სამომავლოდ, ევროკომისია მიიღებს ზომებს მიწოდებისა და მოთხოვნის დივერსიფიკაციის ხელშესაწყობად საერთაშორისო პარტნიორობის გაფორმებით, რათა გაუმჯობესდეს მზადყოფნა მდგომარეობის ცვლილებასთან დაკავშირებით, ასევე წაახალისოს მარაგების შევსება და გაფართოვება (https://europa.eu/investeu/about-investeu_en).
თავდაცვითი ზომების მხრივ უნდა აღინიშნოს, რომ ევროკავშირმა შეზღუდულად გამოიყენა სახელმწიფო შესყიდვების წესები სამრეწველო პოლიტიკის მიზნებისთვის. წლების განმავლობაში, ევროკავშირმა დიდწილად გახსნა სახელმწიფო შესყიდვების ბაზრები მესამე ქვეყნებისთვის, რამაც მნიშვნელოვანი სარგებელი მოიტანა გაზრდილი კონკურენციისა და საჯარო სექტორისთვის დაბალი ფასების თვალსაზრისით. თუმცა, ეს იყო პრობლემური, რადგან ბევრმა სავაჭრო პარტნიორმა არ მისცა ევროკავშირს ასეთივე პრივილეგია და არ უპასუხა საკუთარ ბაზარზე წვდომის გამარტივებით. მაგალითად, აშშ-ს 1933 წლიდან აქვს კანონი ამერიკული საქონლის შესყიდვის შესახებ, რომელიც მხარს უჭერს ამერიკულ კომპანიებს სახელმწიფო შესყიდვებში. ეს პრინციპები ხაზგასმული იყო აშშ-ის პრეზიდენტის ჯო ბაიდენის მიერ 2021 წლის იანვარში გამოცემულ აღმასრულებელ ბრძანებაში (რაც ზღუდავდა აშშ-ის ბაზარს ევროკავშირის მაღალტექნოლოგიური ფირმებისთვის). ამიტომ, ევროკომისიამ მოითხოვა საერთაშორისო შესყიდვების ინსტრუმენტის შესწორებული ფორმულირების წინადადების სწრაფი მიღება, რომელიც მიზნად ისახავს გააუმჯობესოს პირობები, რომლითაც ევროკავშირის საწარმოებს შეუძლიათ კონკურენცია გაუწიონ საჯარო კონტრაქტებს მესამე ქვეყნებში (რაც მისცემს ევროკავშირს მეტ უფლებებს მოლაპარაკებებში უცხოური სახელმწიფო შესყიდვების ბაზრებზე). ამ მხრივ ევროკავშირსა და ჩინეთს შორის ბოლოდროინდელი ყოვლისმომცველი საინვესტიციო შეთანხმება (CAI) შეიძლება ჩაითვალოს პოზიტიურ მოვლენად, მისი რატიფიცირების შემთხვევაშიEU-China Comprehensive Agreement on Investment (CAI), (2020). უფრო მეტიც, 2021 წლის მაისში ევროკომისიამ შეიმუშავა ახალი რეგულაცია ერთიან ბაზარზე უცხოური სუბსიდიების პოტენციური დამახინჯების ეფექტების გამოსასწორებლად. შემოთავაზებული რეგულაციის თანახმად, ევროკომისიას ექნება უფლება გამოიკვლიოს ევროკავშირის ქვეყანაში საჯარო ხელისუფლების მიერ შეტანილი კანონპროექტები იმ კომპანიებისთვის, რომლებიც სარგებელს იღებენ (აწარმოებენ) ევროკავშირში და, საჭიროების შემთხვევაში, გამოასწოროს მათი მოქმედების არასასურველი ეფექტები.
ანალოგიურად, სხვა საერთაშორისო აქტორებთან შედარებით, უცხოური ინვესტიციების სკრინინგი ევროკავშირში ძალიან შეზღუდულია. გარკვეულწილად, ეს ღია ბაზრის პრინციპი პოზიტიურია, რადგან პირდაპირ უცხოურ ინვესტიციებს (FDI)მოაქვს ინოვაციებსა და ტექნოლოგიებს, რომელიც შემდეგ შეიძლება გავრცელდეს ადგილობრივად, რაც ხელს უწყობს ევროპული ინოვაციების განვითარებას. მიუხედავად იმისა, რომ საინვესტიციო პოლიტიკა რჩება ევროკავშირის წევრი ქვეყნების საერთო კომპეტენციად, დღემდე 28-დან მხოლოდ 12-ს აქვს რაიმე სახის განხილვის მექანიზმი. ევროკომისიამ გამოაქვეყნა შეტყობინება შეისწავლოს, თუ როგორ შეუძლია ევროკავშირს განავითაროს თავისი საინვესტიციო პოლიტიკა, ინვესტიციების სკრინინგის ჩათვლით. 2019 წლის მარტში მიღებულ იქნა ახალი რეგულაცია ევროკავშირში უცხოური პირდაპირი ინვესტიციების გადამოწმების შესახებ. თუმცა, ეს შემოწმება შემოიფარგლება უსაფრთხოებისა და საზოგადოებრივი წესრიგის მოსაზრებებით და საბოლოო გადაწყვეტილებები რჩება ევროკავშირის წევრ სახელმწიფოებზე. ამრიგად, ეს არის პროცესი, რომელიც ხელს უწყობს ინფორმაციის გაცვლას ევროკავშირის წევრ ქვეყნებს შორის და საშუალებას აძლევს ევროკომისიას გამოხატოს თავისი აზრი კონკრეტულ შემთხვევებზე. მართლაც, არსებობს კონკურენცია ევროკავშირის წევრ ქვეყნებსა და მათ რეგიონებს შორის უცხოური პირდაპირი ინვესტიციების მოზიდვის მიზნით და ამდენად არსებობს აშკარა განსხვავებები ვერიფიკაციის კონცეფციის მიდგომებში.
ევროკავშირის დონეზე დიდი ძალისხმევა შეიმჩნევა ევროპული ინდუსტრიის კონკურენტუნარიანობის მხარდასაჭერად თანაბარი თამაშის წესებისა და პირობების შექმნით, მარეგულირებელი ჩარჩოს (წესრიგის პოლიტიკის) მუდმივად რეგულირებით ეკონომიკური რეალობის ცვალებადობისა და ინვესტიციების წახალისების მიზნით. სახელმწიფოთაშორისი ინდუსტრიული თანამშრომლობის მაგალითები, როგორიცაა Airbus და Eurofighter, აჩვენებს, რომ ევროპის ხელმძღვანელ ორგანოებს, კომპანიებსა და კვლევით ცენტრებს შეუძლიათ გააერთიანოს ძალები სასურველი შედეგების წარმატებით მისაღწევად, იმ პირობით, რომ ასეთი თანამშრომლობის მიზნები მკაფიოდ არის განსაზღვრული და რომ პროექტი მომგებიანია.
ფონ დერ ლაიენის კომისიის მიერ პოლიტიკური მანდატით დადგენილი პრიორიტეტი მწვანე და ციფრულ ტექნოლოგიებზე გადასვლის დაჩქარების შესახებ აყალიბებს მკაფიო ხედვას, თუ რა ტიპის ორიენტაციაა საჭირო მომავალში.
აქტიური ინდუსტრიული პოლიტიკის კრიტიკის სტანდარტული ხაზი არის ის, რომ მას გარკვეული რისკები გააჩნია. ისმის კითხვა: რა არის ამ პრობლემის საფუძველი და როგორ უნდა გამოვლინდეს მისი შერბილების შესაძლებლობები?
პირველი, იმის გათვალისწინებით, რომ საქმე ეხება კონკრეტული სექტორის ან ტექნოლოგიის მხარდაჭერას, სამრეწველო პოლიტიკა ინტერესთა ჯგუფების ხელში ჩაგდების (მაღალი) რისკის ქვეშაა. უფრო მეტიც, სწრაფი ტექნოლოგიური მიღწევების დროს, არსებობს რესურსების ფოკუსირების რისკი იმ სფეროებში/ტექნოლოგიებში ლიდერობის გაძლიერებაზე, რომლებმაც შეიძლება სწრაფად დაკარგონ სტრატეგიული აქტუალურობა. დაბოლოს, რჩება მხარდაჭერის შენარჩუნების რისკი მაშინაც კი, როცა ის აღარ არის საჭირო ან როცა ცხადი ხდება, რომ პოლიტიკა წარუმატებელია, ისევე როგორც მხარდაჭერის ნაადრევად გაუქმების რისკი. ეს განსაკუთრებით მაშინ ხდება, როდესაც პროცესში აქტიურად არიან ჩართულნი პოლიტიკური ლიდერები, რომლებიც პოლიტიკის წარმატებას უკავშირებენ კონკრეტული ფირმის წარმატებას, რომელიც ემსახურება მათ, როგორც ეროვნული ჩემპიონი.
როგორც როდრიკმა (2014) აღნიშნა, კარგი ინდუსტრიული პოლიტიკა არ არის დამოკიდებული მთავრობის ყოვლისმცოდნეობაზე. შეცდომები კარგად შემუშავებული ინდუსტრიული პროგრამის გარდაუვალი და აუცილებელი ნაწილია. მთავარია არსებობდეს მექანიზმები, რომლებიც აღიარებს შეცდომებს და შესაბამისად ასწორებს პოლიტიკას. ევროკომისიის პრეზიდენტმა ფონ დერ ლაიენმა ხაზგასმით აღნიშნა: „როგორც ჩვენ ვზრდით ინვესტიციებს გამრღვევ კვლევასა და ინოვაციებში, უნდა ვაღიაროთ, რომ მარცხიც ჩვენი მოგზაურობის ნაწილი იქნება“.Rodrik D. (2014).
მართლაც, არის წარუმატებელი ინდუსტრიული პოლიტიკის მაგალითები. შესაძლოა, გერმანიის მიერ მისი ფოტოელექტრული სექტორის პოპულარიზაცია ასეთი შემთხვევაა. 2000 წელს გერმანიის განახლებადი ენერგიის შესახებ კანონის (EEG) მიღების შემდეგ, გერმანელი მზის პანელების მწარმოებლები ათ წელზე ნაკლებ დროში გახდნენ მსოფლიო ლიდერები. EEG მხარს უჭერდა განახლებად ენერგეტიკას და უზრუნველყოფდა შემოსავალის ტარიფებს, რაც გარანტირებულია იმით, რომ ინვესტიცია ბრუნდება 20 წლის განმავლობაში. შემდგომში ამ წარმატებას მოჰყვა გერმანიის ფოტოელექტრული ინდუსტრიის დიდი კრახი 2012 წელს, ჩინელი კონკურენტების ზეწოლის გამო. ამის შედეგადაც 80000 სამუშაო ადგილი დაიკარგა მას შემდეგ, რაც მსხვილმა კომპანიებმა, როგორიცაა ,,SolarWorld“, გაკოტრების შესახებგამოაცხადეს. ზოგიერთი კომენტატორი წუხდა, რომ მხარდაჭერის პოლიტიკა, ფაქტობრივად, ნიშნავს იმას, რომ გერმანელი ელექტროენერგიის მომხმარებლები სუბსიდირებდნენ ჩინელ მწარმოებლებს, რომლებიც, ისევე როგორც მათი გერმანელი კოლეგები, დე-ფაქტო სარგებლობდნენ გერმანული სუბსიდიებიდან. სხვები მიიჩნევდნენ გერმანიის ინდუსტრიასარაკონკურენტუნარიანად ჩინეთთან შედარებით, შრომის მაღალი ხარჯებისა და მკაცრი გარემოსდაცვითი რეგულაციების გამო. თუმცა, ევროევროკომისიამ აღმოაჩინა არასამართლიანი კონკურენციის შემთხვევები და 2013 წელს უპასუხა არაკეთილსინდისიერ კონკურენტებს ჩინურ იმპორტზე ანტიდემპინგური ტარიფების დაწესებით, მაგრამ იმის გამო, რომ მან ვერ შეძლო ევროპელი მწარმოებლების შენარჩუნება, ევროკავშირის კომისიამ 2018 წელს შეწყვიტა ვაჭრობის შეზღუდვები . ეს ხაზს უსვამს ინდუსტრიული პოლიტიკის შეტევითი და თავდაცვითი ელემენტების ტანდემში განვითარების აუცილებლობას. ამის შეუსრულებლობა ან გამოიწვევს წარმოების სუბსიდირებას საზღვარგარეთ, როგორც გერმანიის მზის პანელების კვლევა აჩვენებს, ან პირიქით, საფრთხეს შეუქმნის შიდა სტრატეგიული სექტორების ზრდის პერსპექტივას უცხოურ დაფინანსებაზე მათი ხელმისაწვდომობის შემცირებით, ალტერნატიული საჯარო დაფინანსების პროგრამების დანერგვის გარეშე.
უკრაინაში რუსეთის შეჭრის შემდეგ, 2022 წლის აპრილში, მთავრობამ გამოაქვეყნა განახლებადი ენერგიის პოლიტიკის რეფორმების „აღდგენის პაკეტი“. ის მიზნად ისახავს განახლებადი ენერგიის 80 %-ს 2030 წელს და 100 პროცენტს 2035 წელს, რაც ნიშნავს, რომ წლიური გაფართოების მოცულობა ოთხჯერ უნდა გაიზარდოს, რათა მიაღწიოს მიზანს - 215 გიგავატი დამონტაჟდეს ათწლეულის ბოლოს.
წარუმატებელი ინდუსტრიული პოლიტიკის კიდევ ერთი თვალსაჩინო მაგალითია იტალიის ეროვნული ავიაკომპანიის Alitalia-ს შემთხვევა. ეს უკანასკნელი, წლების განმავლობაში კარგავდა კონკურენტუნარიანობას, რასაც მოწმობს ბაზრის წილის გრძელვადიანი კლება. ყოველ ჯერზე, როცა კომპანია გაკოტრებას უახლოვდებოდა, იტალიის სხვადასხვა დროის მთავრობები იღებდნენ პირდაპირ თუ ირიბ გადაწყვეტილებებს მისი მუდმივი ფინანსური სიცოცხლისუნარიანობის უზრუნველსაყოფად. ეს იყო ნათელი მაგალითი იმისა, რომ გადაწყვეტილების მიმღებებმა აირჩიეს კონკრეტული კომპანია და არა ინდუსტრიის დარგი. Alitalia რა თქმა უნდა, არც ისეთი კომპანია იყო, რომელიც ხასიათდებოდა მაღალი ინოვაციურობით, მაგრამ მთავრობები იცავდნენ მას, როგორც "ეროვნულ ჩემპიონს". თითქმის 50 წლის განმავლობაში იტალიის სახელმწიფოს საჯარო ხარჯებმა Alitalia-ს მართვასთან დაკავშირებით შეადგინა დაახლოებით 11 მლრდ ევრო Mediobanca (2015).
სწორედ ამ ტიპის არასწორმა სახელმწიფო ჩარევამ ეკონომიკაში 1960-იან და 1970-იან წლებში მთელ ევროპაში, ცუდად იმოქმედა ინდუსტრიულ პოლიტიკაზე, რაც მიუთითებს იმაზე, რომ მას (ინდუსტრიულ პოლიტიკას) ჰქონდა შეზღუდული დადებითი გავლენა ინოვაციებზე და მთლიანად ეკონომიკაზე. ამავე დროს მან შექმნა მთავრობებისთვის დიდი ფინანსური ვალდებულებები. 1980-იანი წლებიდან მოყოლებული, ეს რწმენა ინდუსტრიული პოლიტიკის (და უფრო ფართოდ მთავრობის) შეზღუდული ძალაუფლების შესახებ გადაიღეს საზღვარგარეთ განვითარებადმა ქვეყნებმა. მათი უმრავლესობა ორი ათწლეულის განმავლობაში მსხვილი სახელმწიფო ინვესტირების შემდეგ იძულებული გახდა საბოლოოდ გაეტარებინა ბაზრის ლიბერალიზაცია (რასაც უწოდეს ,,ვაშინგტონის კონსენსუსი“).
ინდუსტრიული პოლიტიკის წარმატების ძირითადი პრინციპები
გამოვლენილი წარმატებული და წარუმატებელი შემთხვევების შესწავლის საფუძველზე, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ არსებობს რამდენიმე ძირითადი მახასიათებელი, რომელიც უნდა გვახსოვდეს წარმატებული ინდუსტრიული პოლიტიკის შემუშავებისას, რათა მაქსიმალურად გავზარდოთ მისი გავლენა ინოვაციებზე და მინიმუმამდე დავიყვანოთ შესაბამისი რისკები. მოკლედ, წარმატებული ინდუსტრიული პოლიტიკის სახელმძღვანელო პრინციპებია:
• ორიენტაცია მომავალზე. აქცენტი მომავალზე უნდა იყოს და არა აწმყოზე (ან წარსულზე). ეს ნიშნავს, რომ სტრატეგიული ინდუსტრიების იდენტიფიცირება შეუძლებელია მხოლოდ არსებული კონკურენტული უპირატესობების გათვალისწინებით. სამრეწველო პოლიტიკა უნდა იყოს ორიენტირებული მომავალზე და შესაბამისად, ინოვაციაზე. მისი მიზანია სტიმული მისცეს იმ სექტორებს, სადაც ბაზრის წარუმატებლობა ხელს უშლის სასურველი წონასწორობის დამყარებას და არა გლობალურ სტრუქტურულ ცვლილებებს.რა თქმა უნდა, ეს რეკომენდაცია არ არღვევს მიდგომას, რომელიც აუმჯობესებს საგარეო სავაჭრო პარტნიორებზე კრიტიკული დამოკიდებულების მართვას და ხელს უწყობს სტრატეგიულ ავტონომიას.
• ფოკუსირება ინდუსტრიასა და ტექნოლოგიაზე. ფოკუსირება სფეროებზე/ტექნოლოგიებზე და არა კომპანიებზე. „გამარჯვებულის არჩევის“ საფუძველზე პოლიტიკის შემუშავება, ანუ ცალკეული კომპანიები, რომლებიც განიხილება სტრატეგიულ აქტივად, ზედმეტად არ უნდა წაახალისონ, რადგან ამან შეიძლება გამოიწვიოს გაუკუღმართებული სტიმული, შეამციროს „ჩემპიონის“ ინოვაციურობა. სამრეწველო პოლიტიკის მიზანია გრძელვადიანი კონკურენტუნარიანობისა და მდგრადი ზრდის ხელშეწყობა მომხმარებელთათვის ზიანის მიყენების გარეშე.
• კონკურენცია ძალაა. ეფექტიანი ინდუსტრიული პოლიტიკა არ უნდა გულისხმობდეს არსებული მოთამაშეების გადიდებას. ცხადია, რომ კომპანიების ყოლა, რომლებიც იზრდებიან და გახდებიან მსოფლიო ლიდერები, იქნება კონკურენტუნარიანობის ნიშანი კონკრეტულ სექტორში. თუმცა, რეიტინგში კორპორატიული ბეჰემოთების რაოდენობის ზრდის მასშტაბის ხელოვნურად კულტივირება სიმპტომის მკურნალობას უფრო ჰგავს,ვიდრე დაავადების ძირითად გამომწვევ მიზეზისს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ეფექტიანმა ინდუსტრიულმა პოლიტიკამ არ უნდა შეასუსტოს კონკურენციის პოლიტიკა.
• ზევიდან ქვემოთ, მაგრამ ასევე ქვემოდან ზევით. ინდუსტრიული პოლიტიკა არის ეკონომიკური განვითარების მიმართულების დადგენა ზემოდან ქვემოთ. თუმცა, როგორც უნდა იყოს ეს მიღებული, ის არ უნდა გადაიზარდოს ეკონომიკურ დაგეგმარებაში. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მან ხელი უნდა შეუწყოს ექსპერიმენტებს, ინოვაციებს და ქვევიდან ზევით შემოქმედებითობას. სწორედ ამის გამო, პოლიტიკის მიზანი უნდა განისაზღვროს დაბალანსებულად. ამიტომ, მან ძირი არ უნდა გამოუთხაროს სამეწარმეო ეკოსისტემას. ამრიგად, ის ავსებს და შესაძლოა აძლიერებს კიდეც კონკურენციის პოლიტიკის მკაცრი აღსრულების კრიტიკულ როლს. ევროკავშირის კონტექსტითპრიორიტეტად რჩება სამუშაოების დასრულება ერთიან ციფრულ ბაზარზე, მათ შორის კაპიტალის ბაზრებზე. სწორედ ზემოდან ქვემოთ და ქვემოდან ზემოთ დაბალანსების ამ კონტექსტით შეიქმნა ევროპული ალიანსები.
• ანგარიშვალდებული, მიუკერძოებელი და ადაპტირებადი. გამჭვირვალობა არის გასაღები ინტერესთა ჯგუფების მიერ პოლიტიკაზე გადაჭარბებული ზეწოლის რისკის თავიდან ასაცილებლად ან შესამცირებლად. უფრო მეტიც, პოლიტიკოსებმა თავი უნდა აარიდონ ტენდენციას, რომ თავიანთი პოლიტიკური წარმატება (ან წარუმატებლობა) კონკრეტული ადგილობრივი კომპანიის წარმატებას მიაწერონ. ამის შეუსრულებლობა ქმნის ძლიერ სტიმულს თანხების გაცემის გასაგრძელებლად, მაშინაც კი, თუ ობიექტური შეფასება სხვაგვარად ვარაუდობს. ის ფაქტი, რომ ინდუსტრიული პოლიტიკა რჩება რაც შეიძლება დამოუკიდებელ პოლიტიკად, ცხადია, მიზნები ადაპტაციის საშუალებას იძლევა. ეს ნიშნავს, რომ პოლიტიკა, შედეგები და ვარაუდები მუდმივად საჭიროებს მონიტორინგს და აუცილებლობის შემთხვევაში, სწრაფად ადაპტირებას.
• ჰოლისტიკური (გამაერთიანებელი) მიდგომა. მიწოდებისა და მოთხოვნის შესახებ მოსაზრებები, შეტევით და თავდაცვით ინსტრუმენტებთან ერთად, უნდა განვითარდეს თანმიმდევრულად და ჩამოყალიბდეს დამხმარე მარეგულირებელ გარემოსთან ერთად. წარმატებულმა ინდუსტრიულმა პოლიტიკამ არამხოლოდ უნდა შეუწყოს ხელი ინოვაციას კრიტიკულ ტექნოლოგიურ სფეროებში (მაგალითად, მიზნობრივი კვლევისა და განვითარების გზით), არამედ გამოიყენოს ინსტრუმენტები ამ სექტორებში მოთხოვნის ზრდის გაფართოებისთვის. გარკვეული გაგებით, მზის პანელების გერმანიის საქმის შესწავლა გვიჩვენებს, რომ ქვეყანა წარმატებული იყო მოთხოვნის სტიმულირებაში, მაგრამ ეს კარგად არ ეთანხმებოდა ინდუსტრიული პოლიტიკის სხვა ასპექტებს, განსაკუთრებით თავდაცვით მხარეს. ანალოგიურად, როგორც კრიტიკულ ტექნოლოგიურ სფეროში, საინვესტიციო სკრინინგის გარანტიები შეიძლება განხორციელდეს, რათა თავიდან იქნეს აცილებული ე.წ. „მკვლელი შესყიდვები“ მიმდინარე მოთამაშეების მიერ ან ტექნოლოგიების იძულებითი ტრანსფერები (რაც ახლა მიმდინარეობს).
ინდუსტრიულ პოლიტიკას, თუნდაც წარმატებული იყოს, შეიძლება ჰქონდეს გარკვეული უარყოფითი გვერდითი მოვლენები, რაც უნდა შემცირდეს. მაგალითად, შესაძლებელია, რომ ინდუსტრიულმა პოლიტიკამ, რომელიც მიმართულია საუკეთესოს კიდევ უფრო გაუმჯობესებისკენ (მსოფლიო ასპარეზზე კონკურენციის მიზნით), გაზარდოს არსებული განსხვავება მოწინავეებსა და ჩამორჩენილებს შორის. მას ასევე აქვს შედეგების რეგიონული ჰეტეროგენურობის გამწვავების პოტენციალი. როგორცSimona Iammarino et al (2019) ხაზს უსვამენ, აქ მიზანი არ არის რეგიონული განზომილების შეკუმშვა ინდუსტრიული პოლიტიკის ინსტრუმენტებში, არამედ აქცენტირებულია სხვა ინსტრუმენტების გაძლიერება, რაც მიმართულია რეგიონული უთანასწორობის შემცირებაზე. ამდენად, ევროკავშირის კონტექსტით, ინდუსტრიულ პოლიტიკაში წამყვან როლს ასრულებს მწვანე და ციფრული ტრანსფორმაცია, რომელიც სწრაფად ფართოვდება და სულ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება (Simona Iammarino, Andrés Rodriguez-Pose, Michael Storper, 2019).

დასკვნა

პრაქტიკულად ყველა ქვეყანა ჩართულია ინდუსტრიული პოლიტიკის სხვადასხვა ფორმაში, მათ შორის ევროკავშირის ძირითადი პარტნიორები და კონკურენტები, როგორიცაა აშშ და ჩინეთი. გარდა საკუთარი ეროვნული სამრეწველო პოლიტიკისა, ევროკავშირის წევრი ქვეყნები, რომლებიც მოქმედებენ კონსორციუმის შემადგენლობაში, ბოლო ათწლეულების განმავლობაში ახორციელებენ ერთობლივ ინდუსტრიულ პოლიტიკას. ეს იძლევა ბევრ მაგალითს, საიდანაც შეიძლება ბევრი რამ ვისწავლოთ, რათა მაქსიმალურად გავზარდოთ მისი გავლენა და შევამციროთ უფრო აქტიური ინდუსტრიული პოლიტიკის რისკები. ეს უკანასკნელი გამართლებულია მწვანე და ციფრული გადასვლის დაჩქარების აუცილებლობით, ევროპული ღია სტრატეგიული ავტონომიის უფრო მაღალი ხარისხის მიღწევასთან ერთად, სულ უფრო დაძაბულ გეოპოლიტიკურ გარემოში. მიუხედავად იმისა, რომ ინდუსტრიული პოლიტიკის ეს გაზრდილი გამოყენება შეიძლება ზოგს კოპერნიკული პარადიგმის ცვლილებად მოეჩვენოს, ჩვენ მიერ მოყვანილი მაგალითები აჩვენებს, რომ რეალურად, გარკვეულწილად მაინც, ინდუსტრიული პოლიტიკა ყოველთვის გამოიყენებოდა, როგორც მთავრობის სტანდარტული ინსტრუმენტების ნაწილი.
ევროკავშირის გაძლიერებული ინდუსტრიული პოლიტიკა, რომელიც ორიენტირებულია მწვანე და ციფრულ გადასვლაზე და წარსულის პოლიტიკურ წარმატებებსა და წარუმატებლობაზეა დაფუძნებული, თითქმის გამართლებულია. თუმცა, ეს უნდა განიხილებოდეს მხოლოდ როგორც ფართო ეკონომიკური პოლიტიკის ნაწილი, რომელიც უზრუნველყოფს ევროპის კეთილდღეობას XXIსაუკუნეში. ამგვარად, წარმატებული ინდუსტრიული პოლიტიკა მიზნად უნდა ისახავდეს ერთიანი ბაზრის ჩამოყალიბების დასრულებას და კონკურენციის პოლიტიკის მკაცრი აღსრულების მიმდინარე მცდელობებს (და არა ჩანაცვლებას). იმავდროულად, თავიდან უნდა იქნეს აცილებული ზედმეტად მაღალი რეგიონული უთანასწორობა, რომელიც იყო და უნდა იყოს ევროპის ეკონომიკური წარმატების საფუძველი. ამ მრავალმხრივი მიზნებიდან გამომდინარე, განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება მომავალში იმ კვლევას, რომელიც მიმართულია ოპტიმალური დონის პოვნაზე, რომელზედაც უნდა განხორციელდეს სხვადასხვა ინდუსტრიული პოლიტიკა (ევროკავშირის, ეროვნული და რეგიონული).

----------------

1. Joint European Disruptive Technology Initiative (JEDI) არის ევროპული დაფინანსების სააგენტო, რომელიც მიზნად ისახავს ხელი შეუწყოს გამრღვევ ტექნოლოგიებს. აშშ-ს DARPA-ს მიერ შთაგონებული, ის აფინანსებს ინოვაციებს სხვადასხვა „მისიაში“ (გარემო და ენერგია, ჯანმრთელობა, განათლება, ციფრული ტექნოლოგიები, კოსმოსი და ოკეანეები), რომლის მიზანია „ევროპა გარღვევის მდგომარეობაში“ დააყენოს. ის აწყობს სამეცნიერო კონკურსებს, რომლებიც ეძღვნება გამრღვევ ტექნოლოგიებს. 2020 წლის ივნისში, ევროპის JEDI ინიციატივა დაიწყო 25 ქვეყანაში 3700 მონაწილით.
თავდაცვის მოწინავე კვლევითი პროექტების სააგენტო (DARPA.) არის აშშ-ს თავდაცვის დეპარტამენტის კვლევისა და განვითარების სააგენტო, რომელიც პასუხისმგებელია სამხედროებისთვის ახალი ტექნოლოგიების შემუშავებაზე.
თავდაპირველად ცნობილი იყო მოწინავე კვლევითი პროექტების სააგენტო (ARPA), სააგენტო შეიქმნა 1958 წლის 7 თებერვალს პრეზიდენტ დუაიტ ეიზენჰაუერის მიერ საბჭოთა კავშირის მიერ 1957 წელს Sputnik 1-ის გაშვების საპასუხოდ, აკადემიურ წრეებთან, სამრეწველო და სამთავრობო პარტნიორებთან თანამშრომლობით. DARPA ავითარებს და ახორციელებს კვლევისა და განვითარების პროექტებს, რათა გადალახოს ტექნოლოგიებისა და მეცნიერების საზღვრები, ხშირად აშშ-ს სამხედრო საჭიროებების მიღმა.
The Economist-მა DARPA-ს უწოდა სააგენტო „რომელმაც შექმნა თანამედროვე სამყარო“ და აღნიშნა, რომ „Moderna“-ს კოვიდ-19 ვაქცინა ამინდის თანამგზავრების, GPS-ის, ხმის ინტერფეისების, პერსონალური კომპიუტერისა და ინტერნეტის გვერდითაა ინოვაციების სიაში. DARPA დამოუკიდებელია სხვა სამხედრო კვლევებისა და განვითარებისგან (R&D) და უშუალოდ ექვემდებარება თავდაცვის დეპარტამენტის მაღალ ხელმძღვანელობას. DARPA მოიცავს დაახლოებით 220 საჯარო მოხელეს ექვს ტექნიკურ ოფისში, მათ შორის დაახლოებით 100 პროგრამის მენეჯერს, რომლებიც ერთობლივად აკონტროლებენ დაახლოებით 250 კვლევისა და განვითარების პროგრამას.
2. სხვა მსგავსი სამრეწველო ალიანსები არსებობს წყალბადის, ნულოვანი ემისიის ავიაციის, ნედლეულის, პროცესორებისა და ნახევარგამტარებზე აწყობილი ტექნოლოგიების, ასევე სამრეწველო მონაცემების, პერიფერიული მოწყობილობებისა და ღრუბლოვანი გამოთვლებისთვის. შესაძლოა ალიანსი მალე შეიქმნას კოსმოსური გამშვებებისთვისაც.

ლიტერატურა:

• European Commission. A European Green Deal.
https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal_en
• COMMISSION STAFF WORKING Document 52021SC0352. New Industrial Strategy: Building a stronger Single Market for Europe's recovery.
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=SWD:2021:352:FIN
• Aghion P., Dechezlaprêtre A., Hémous D., Martin R. and Van Reenen J. (2016), “Carbon Taxes, Path Dependency, and Directed Technical Change: Evidence from the Auto Industry”, Journal of Political Economy, Vol. 124, Issue 1, pp. 1-51.
• Aghion P. Antonin C. and Bunel S. (2021), The Power of Creative Destruction, Cambridge, MA: Belknap Press.
• Beckert S. (2015), Empire of Cotton, New York: Vintage.
• Nordhaus W. (2019). “Climate Change: The Ultimate Challenge for Economics”, American Economic Review, 109(6):1991-2014.
• Rodrik D. (2014). “Green industrial policy”, Oxford Review of Economic Policy, Vol. 30, No. 3, pp. 469-491.
• Enderlein H., Fabry E., Guttenberg L., Redeker N. (2019), “Beyond Industrial Policy”, Policy Paper, No. 243, Jacques Delors Institute.
• EPSC (2019), “EU Industrial Policy after Siemens-Alstom”.
• Tagliapietra, S. and Veugelers R. (2020). A Green Industrial Policy for Europe, Blueprint 31.
• What is the Invest EU Programme (2021). Invest EU https://europa.eu/investeu/about-investeu_en.
• EU-China Comprehensive Agreement on Investment (CAI 2020). https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/ro/qanda_20_2543.
• Rodrik D. (2014). “Green Industrial Policy”, Oxford Review of Economic Policy, Vol. 30, No. 3, pp. 469-491.
• Mediobanca (2015). ,,Stima dei costi diretti, pubblici e collettivi, originati dalla gestione Alitalia (1974-2014)”https://www.areastudimediobanca.com/it/product/alitalia-19-novembre-1973.
• Simona Iammarino, Andrés Rodriguez-Pose, Michael Storper (2019). Regional Inequality in Europe: Evidence, Theory and Policy Implications Get Access Arrow. Journal of Economic Geography, Volume 19, Issue 2, March 2019, Pages 273–298, https://doi.org/10.1093/jeg/lby021.